Ojeetje! Even over egels en zo.

Manlief was met schilderklusjes rond het huis bezig zo ergens eind juli. Hij haalde me van kantoor (ik werk dus vanuit huis) om me te wijzen op een lief klein egeltje dat in de buurt rondscharrelde. Op klaarlichte dag. Dat leek me eigenlijk niet goed maar ja ik probeer ook zo min mogelijk in te grijpen in de natuur. Later die middag zag hij het egeltje zo maar in de zon op het gras liggen. Nee, dat klopt echt niet. We hebben het beestje dus maar in een doosje gedaan met een bakje water en wat kattevoer ( wat binnen mum van tijd op was) en manlief heeft hem/haar de volgende ochtend naar de egelopvang gebracht. Want egels, tja daar moeten we zeer zuinig op zijn maar je moet wel weten wat je doet.

Het beestje bij de naam noemen

Bij de egelopvang vroeg de aardige mevrouw (die men Tante Egel noemt) naar de omstandigheden, verklaarde dat het egeltje te licht was voor de leeftijd en inderdaad even opgenomen moest worden om aan te sterken. Ze vroeg hoe ie moest heten. O jeetje, zei mijn man, daar heb ik niet over nagedacht. Ok zei de mevrouw, Ojeetje dus. Ze maande ons ook om goed rond te kijken naar eventuele broertjes of zusjes van Ojeetje die wellicht ook wat huiselijke zorg te kort waren gekomen. “Egelmoeders” zei ze “die gaan nogal slordig met hun kroost om en ze kunnen ook echt niet tellen. Het verschil tussen 1 kind op sleeptouw of 4, dat weten ze niet”.

Ielige egel

De volgende dag diende zich inderdaad weer zo’n ielig egeltje aan. Helemaal alleen en zo maar overdag op stap. Hup de doos in en bij de egelmevrouw afgeleverd, bij Ojeetje in het hokje. Ojeetje&co dus. Terwijl het duo zit op te knappen bij de egelmevrouw hebben nummero 3 en 4 zich ook gemeld, maar alleen in de avond. Die zijn dus gewoon in orde. Maar we hebben besloten de hele familie een steuntje in de rug te geven en zetten elke avond een schaaltje vers water en wat geweekte kattenbrokjes neer. Een camera registreert netjes elke avond, stipt rond 10 uur, een egel die het bakje leeg eet en rond een uur of 5 nog een keer een egel die komt checken of het bakje inderdaad nog leeg is. We hebben geen idee of dit dezelfde egel is of dat men elkaar aflost.

Liefdevolle verwaarlozing

Wij wonen al bijna 18 jaar in ons heerlijke huis op het platteland. Met een ruime tuin eromheen waar we veel plekken liefdevol verwaarlozen. Met takkenrillen, struikgewas, braambergen en bosjes, lekker veel mos in het gras en volop slakken en andere beestjes moet het toch een soort egelparadijs  zijn. We zien ze zelden maar vinden soms een poepje of onze kat ziet er ’s avonds eentje lang de tuindeur scharrelen. We laten ze met rust en geven ze alle ruimte, en ook die liefdevolle verwaarlozing. Maar nu 2 van die egelkinders die verwaarloost met snottebellen aan de neus en spreekwoordelijke dunne jasjes door de tuin zwerven voel ik me toch wat verantwoordelijk.

Het gaat slecht met de egel

Sinds halverwege de jaren negentig is het aantal egels in Nederland met 50% afgenomen. Het leefgebied wordt steeds kleiner, de tuinen steeds netter, de wegen drukker en er wordt nog steeds veel te veel gif gebruikt. Gif om beestjes dood te maken die de egel op zijn menu heeft staan.

Wat het verkeer betreft is het een ongelijke strijd. De egel kan best hard lopen, maar heeft bij onraad als eerste reactie zich op te rollen. Dat is niet handig als je net een weg oversteekt.  Per jaar worden er zo’n 130.000 egels platgereden. Ook de zo populaire robotgrasmaaier maakt veel slachtoffers. Die maakt namelijk geen onderscheid tussen een pol gras en een egel en zo worden er aardig veel egels gewoon letterlijk gescalpeerd. Want ja ook dan rolt de egel zich op in plaats van hard weg te rennen. Gelukkig zijn er tegenwoordig steeds meer tuineigenaren zo vriendelijk om hun robotmaaier in de nacht op stal te houden. Dat scheelt veel slachtoffers.

Ook is er een ziekte opgedoken waar veel egels aan bezwijken. Het is een bacterie en de egels krijgen er wonden en abcessen van. Zeker egels met deze ziekte moeten geholpen worden want met hulp hebben ze ongeveer 50% kans om te overleven.

Slakkenkorrels

Met slakkenkorrels is het oppassen. Korrels op basis van Metaldehyde zijn giftig voor de egel, korrels op basis van Ferryfosfaat (IJzerfosfaat) niet. Lees hier over de hoed en de rand. De term biologisch zegt niets want dit is nergens vastgelegd.  Veel mensen blijven slakkenkorrels strooien en denken dat het wel goed gaat, maar een beetje meer moeite doen bij het uitzoeken van het juiste product scheelt veel leed. Bovendien zijn er ook andere methoden om slakken weg te houden.

Verder zou je als tuinbezitter op zijn minst een hoekje in je tuin helemaal aan de natuur moeten laten. Met lekkere struiken die woekeren en waar zich onbereikbare donkere hoekjes en kruipende beestjes in ophouden. Want daar wil de egel zijn.

Een beetje hulp

Maar goed. Aangezien het er naar uitziet dat Ojeetje en Co en verwanten onze tuin met grote regelmaat zullen bezoeken kan het geen kwaad wat meer te weten van deze schattige stekelbeestjes. Ik heb de egelmevrouw figuurlijk het hemd van het lijf gevraagd en nog wat opgezocht en zie hier de schriftelijke overhoring;

• Het zijn nachtdieren en ze slapen op een rustig donker tijdelijk holletje in de struiken tussen zonsopgang en zonsondergang. Een egel die overdag op stap is heeft vaak een probleem en/of is ziek.
• Egels hebben niet echt een territorium maar bezoeken elke nacht de plekken waarvan ze weten dat er voer ligt.
• Ze kunnen wel een gebied van 2 km per nacht helemaal afzoeken. Er kunnen zich meerdere egels in het gebied ophouden en ze delen het gebied, zijn echter niet territoriaal en leven verder solitair.  In de paartijd kunnen de mannen wel eens met elkaar knokken. De paring gaat, ja precies; héél voorzichtig! De moeder zorgt een week of 8 voor ze en verder moeten ze het zelf maar uitzoeken. Een nest van jonge egels kan de eerste winter nog met elkaar doorbrengen om het samen wat warmer te hebben. Om de winter in winterslaap te kunnen doorbrengen moeten ze minimaal 450 gram wegen. En voordat ze in winterslaap gaan draaien ze een dikke drol om hun darmen leeg te maken.
• Van ongeveer oktober tot ongeveer april houden ze een winterslaap. Ze rollen zich op in een slordige hoop van blad en mos en hun hartslag en temperatuur verlaagt drastisch. Ze moeten voldoende vet hebben opgespaard om het zo lang uit te kunnen zingen. Als dat niet het geval is worden ze tussendoor wakker om eten te zoeken, maar in de winter is er natuurlijk weinig te vinden. Dan kunnen ze wel wat hulp gebruiken. Wat het nest betreft; aangezien je niet goed kunt zien dat het een nest is kan je ze dus zo maar verstoren. Wees dus voorzichtig met winterse opruimklussen in de tuin.
• Ze kunnen niet zo goed zien, dichtbij beter dan veraf, maar des te beter horen en ruiken. Als ze rondstruinen in het donker kunnen ze behoorlijk veel herrie maken. Stampen, snuiven, knorren en smakken. Als er op de camping een egel in de nacht om je tent loopt weet je niet wat je overkomt, weet ik uit ervaring.
• Egels zijn vleeseters. Ze eten niet alleen slakken maar ook spinnen, mieren, pissebedden, rupsen en nou ja alles wat kruipt zo ongeveer. Eieren vinden ze ook heerlijk. Een vogeltje, muis of kikker zullen ze ook met smaak opeten en er bestaan ook horrorverhalen over egels die in de nacht wel eens een kip oppeuzelen in het nachthok. Ik acht dat niet onwaarschijnlijk maar ik denk dat als je kippen hebt en deze ’s nachts in een goed afgesloten nachthok opsluit en de kippen op een stok op wat hoogte van de vloer hebt zitten, ze weinig kwaad kunnen doen. Nou ja de moraal van dit verhaal is dat je je niet te veel moet laten vertederen door het schattige uiterlijk, je hebt met een roofdiertje te maken dat ook gewoon opportunistisch van aard is. Maar ook een duidelijke taak heeft; bijvoorbeeld het aantal slakken een beetje binnen de perken houden. O ja, egels kunnen niet tegen lactose dus nooit melk geven!
• Ze kunnen ziek worden en ziektes met zich meedragen. Er is bijvoorbeeld een ziekte opgedoken waar veel egels aan bezwijken. Het is een bacterie en de egels krijgen er wonden en abcessen van. Daar leggen vliegen hun eitjes in met alle gevolgen van dien en ook krijgen de egels ernstige uitdrogingsverschijnselen. Ze kunnen genezen maar hebben wel zorg nodig om ze er door heen te halen. Ze kunnen ook dragers zijn van TBC, mond-en-klauwzeer, salmonella en hondsdolheid. Pak ze liever niet met blote handen op. Ook hebben ze meestal een ruime voorraad (speciale egel-)vlooien en mijten bij zich, ook wel handig om te weten.
• Egels houden niet van regen en schuilen meestal tot de bui over is.

Wil jij de egel ook helpen? Met bovenstaande informatie kom je aardig op weg, maar hier nog wat aanvullende tips:

Plaats een egelhuis

Je kunt ook een egelhuis in je tuin plaatsen. Zorg voor een goed huisje, voldoende nestmateriaal en strooi er afgevallen blad overheen. Plaats de in/uitgang zo dat hij niet zichtbaar is, de egel houdt van privacy. Uiteraard plaats je het huisje op een beschutte en rustige plek waar de egel niet gestoord kan worden door honden, kinderen etc.

Voer ze als het nodig is

Geef egels nooit brood of melk maar nat kattenvoer of geweekte harde kattenbrokjes. Een lage schaal met water wordt ook gewaardeerd, net als een geklutst eitje zo nu en dan.

Vijver

Zorg dat egels niet in de vijver kunnen vallen, of er op z’n minst weer makkelijk uit kunnen komen.

Niet te veel oppakken

Egels houden niet van knuffelen ook al zien ze er erg knuffelbaar uit. Als je een zieke egel vind, neem hem zo min mogelijk vast, en draag handschoenen.

Zieke egels

Breng een zieke egel naar de egelopvang, dan heeft hij de meeste kans te overleven. Pak hem voorzichtig op en doe dat alleen met handschoenen aan. Zet hem in een kartonnen doos waar je wat gaten in prikt voor voldoende zuurstof en sluit de deksel. Als je niet direct terecht kunt zorg voor water en wat nat kattenvoer of geweekte harde kattenbrokjes. Eventueel wat los blad of mos zodat het beestje zich daarin kan verstoppen, dat scheelt stress.

Ondertussen zijn Ojeetje&Co weer door ons opgehaald en uitgezet in onze tuin. We hebben de doos waar ze in vervoerd werden gewoon met een open deurtje in de tuin gezet en ze hebben hun weg weer gevonden. Ze zien er uit als tevreden dikke egels, klaar voor de winter. Door hun verhaal te vertellen zijn ze eigenlijk ook een beetje ambassadeurs voor de egels in Nederland geworden, waarvan akte!

Uiteraard hebben we een donatie gedaan aan de egelmevrouw die met zo veel liefde en zorg elk jaar honderden egels behoed voor de ondergang. Wil jij de mensen helpen die de egel helpen? Doneer dan aan de Egelbescherming Nederland of steun een egelopvang bij jou in de buurt. Dit zijn meestal particuliere initiatieven die geen subsidie of iets dergelijks krijgen.