13 januari 2017 – Is iets duur of is het veel geld? Ik heb afgelopen week met veel plezier en frustratie gekeken naar het programma De Prijsvechter op NPO2. Gemaakt door de makers van De Keuringsdienst van Waarde. (Helaas is het in 2023 niet meer terug te kijken)

Dit programma ging over de neurologische aandoening die wij kennen als koopjesjagen. Oftewel grote winkelketens die precies weten welke prijs bij de kopers onder het pijnpunt blijft zodat er in mensen een groot welbehagen oprispt bij het kopen van goedkope dingen. Onwaarschijnlijk goedkope dingen. Dingen die bijna geen geld kosten en dus ook niets waard zijn. Dingen die je dus ook zo maar weer weg kunt gooien, juist omdát ze niks waard zijn.  Ik moet zeggen dat juist dit fenomeen bij mij een enorme pijn veroorzaakt.

Subjectief

Na een zomer, lente en herfst vol met markten heb ik ook wel het een en ander meegekregen van de prijsperceptie van mensen. Met name de bijzondere artikelen in mijn kraam, die kleinschalig worden geproduceerd, worden als ‘duur’ ervaren. Mijn antwoord is altijd dat het wellicht voor die persoon veel geld is, maar wie kan zeggen of iets ‘duur’ of ‘goedkoop’ is? Dat kan je alleen bepalen in relatie tot iets anders.

Want duur of goedkoop is een subjectieve ervaring: 5 euro voor een pak melk is duur, 20 cent is goedkoop. Omdat je weet dat een pak melk altijd ergens tussen de 90 cent en 1,20 euro kost.

De ingrediënten van een prijs

De prijs van een artikel wordt bepaald door een aantal factoren. Je hebt de grondstof, de bewerking, vervoer, distributie en handel. Het maken en vervoeren van meerdere artikelen per keer levert besparing op. Een pak melk is een goed voorbeeld om dit uit leggen. Een gemiddelde melkkoe levert 20 liter melk per dag. Dat zijn 20 pakken melk. Die koe moet gevoerd, verzorgd en gemolken worden (2x per dag een kwartiertje), de melk moet gepasteuriseerd worden. Dat is verhitten tot 85 graden gedurende een minuut of 10. Vervolgens moet de melk in een verpakking gedaan worden en naar een verkooppunt worden gebracht. Simpel. Hoe veel tijd zou het jou kosten om de koe te verzorgen, te melken, de pasteurisatie te doen, het in een verpakking te doen en te vervoeren? Wat kost jij per uur om je werk te doen? Want ja jij moet natuurlijk ook je huur of hypotheek betalen, eten en kleren kunnen kopen enzovoort. Zelfs als je een slecht betaalt baantje hebt verdien je altijd nog meer dan 5 euro bruto per uur. En je bent alles bij elkaar toch echt langer dan een uur bezig om een pak melk te produceren.

Natuurlijk, deze berekening is kolder. Want melk wordt in grote hoeveelheden geproduceerd. En is daarom zo voordelig. En dat is er ook nog zo iets ingewikkelds als subsidie voor boeren en een gegarandeerde melkprijs. Waarmee de boeren behoorlijk klem zitten want de productiekosten voor melk liggen hoger dan de verkoopprijs. Daarom doen ze aan schaalvergroting en zie je bijna geen koeien meer in de wei. Want dat is meer arbeidsintensief, de melkprijs zou eigenlijk omhoog moeten. Maar geen consument wil meer dan 1,20 per liter melk betalen.

Duur?

Ik verkoop een handige Hooimadam in de winkel. Voor 33 euro heb je een gebruiksartikel waarmee je met weinig gas of elektraverbruik je gerechten in kunt gaar lsudderen en borden in warm kunt houden. Praktisch en duurzaam, ze bespaart je energiekosten en kookstress. Gaat bij normaal dagelijks gebruik op zijn minst 10 tot 20 jaar mee. 33 euro gedeeld door 7300 dagen is 0,004 euro per dag. Nog niet eens een halve cent per dag. En er zijn zat mensen aan de kraam die zeggen; ja wat een ontzettend leuk ding, maar hij is zo duur. Ik zit me dan stilletjes te verbijten. Waar vergelijken ze het dan mee? Verkoopt de Action ze dan ook? Voor 2,95? Per 100.000 geproduceerd in China?

De Hooimadam is gemaakt van schapenwol en biologisch katoen. En door een persoon in elkaar genaaid, die daar per stuk toch al gauw een uur of meer mee bezig is (stof uit patroon knippen, in elkaar naaien, vullen met wol). Dan moet ze nog verpakt worden in een doos en vervoerd worden naar de distributeur, naar mij en vervolgens mee naar de markt. Er gebeurt dus veel voordat de Hooimadam in jouw keuken staat. En al de mensen die daar mee bezig zijn doen dat niet alleen omdat ze het leuk vinden. Ze moeten net als jij de huur of hypotheek betalen, en bovendien de inkoop van grondstoffen en bedrijfskosten (opslagruimte, elektra, internetverbinding, vervoer, verzekeringen) etc.

Voor de Hooimadam gaat de som van de grote getallen niet op. Ze worden kleinschalig en duurzaam geproduceerd, er zijn geen subsidies voor en er is ook geen gegarandeerde prijs. De vraag is dus nogmaals; is dit duur?

Veel geld?

Eén ding weet ik zeker. Mocht de Hooimadam niet zo vaak gebruikt worden en uiteindelijk in een kast belanden: Zodra ze wordt ‘herondekt’ door de eigenaar zal die denken ‘tja, weggooien is zonde, ze heeft toch 33 euro gekost. Dat is niet niks”. En de Hooimadam zal óf weer in gebruik genomen worden, óf worden doorgegeven aan iemand die haar weer zal gebruiken. Want dat bedrag staat ergens voor. Het artikel heeft een tastbare waarde gekregen. Veel meer dan het goedkope prul van de Action.